De beelden zijn op alle televisiezenders dezelfde: Oekraïense vluchtelingen, opeengepakt in treinstations of aanschuivend in volgestouwde auto’s aan de grens, wachtend om de oorlog te kunnen ontvluchten. Sinds het begin van het Oekraïens-Russische conflict hebben al bijna 4 miljoen van hen in een ander Europees land onderdak gevonden. Maar hoe zit dat precies in elkaar? Hebben de vluchtelingen rechten en zo ja, welke?
Om die vraag te beantwoorden, geeft deze korte reportage van Euronews (een pan-Europese nieuwszender die gedeeltelijk gefinancierd wordt door de Europese Unie) een overzicht van de bestaande steunmaatregelen en procedures in de Europese wetgeving.
In het licht van deze massale toestroom van vluchtelingen hebben de EU-instellingen beslist om tijdelijke bescherming te verlenen aan mensen die de oorlog ontvluchten. Dat noodmechanisme kan in werking worden gesteld in geval van een massale toestroom van vluchtelingen. Het biedt ontheemden die niet naar hun land van herkomst kunnen terugkeren, onmiddellijke en collectieve bescherming (elke aanvraag moet niet afzonderlijk worden onderzocht).
Alle lidstaten hebben de activering van dat mechanisme – dat drie jaar geldig is – goedgekeurd. Voor EU-commissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson is dit een mooi gebaar van solidariteit – maar er zullen ook extra financiële middelen voor nodig zijn.
Wat omvat dat mechanisme? Het biedt een verblijfsrecht, toegang tot de arbeidsmarkt, recht op huisvesting, sociale bescherming en toegang tot gezondheidszorg en onderwijs.
Deze wetgeving werd in 2001 ingevoerd na de vluchtelingencrisis in Kosovo en werd tot dusver nooit geactiveerd. De enige beperking is dat elke lidstaat zelf kan beslissen of hij dit mechanisme uitbreidt tot andere nationaliteiten die Oekraïne ontvluchten. Dit is een detail dat een probleem kan vormen voor mensen die in Oekraïne wonen en een migratieachtergrond hebben.
Naast deze tijdelijke bescherming bestaan er nog andere steunmechanismen, zoals Catherine Woollard, secretaris-generaal van de Europese Raad voor Vluchtelingen en Ballingen (ECRE), verduidelijkt. Denken we hierbij op de eerste plaats aan het “Fonds voor asiel, migratie en integratie”. Dat fonds, dat goedgekeurd is voor een periode van zeven jaar, heeft als voornaamste taken het doeltreffende beheer van de migratiestromen en de uitvoering van het gemeenschappelijke asiel- en migratiebeleid.
Het fonds 2021-2027 (9,9 miljard euro) is al opgestart. Sinds de publicatie van deze video heeft het Europees Parlement evenwel de verlenging van het gebruik van het fonds 2014-2020 goedgekeurd, dat nog ongebruikte middelen bevat.
